Uzun yıllar boyunca mekanik ve elektrik sistemlerin birlikte çalışmasıyla kullanılmış olan motorlu araçlar (klasik otomobiller), bilgisayar ve elektronikteki büyük gelişmeler sonucu, birer elektromekanik makine haline gelmiştir.
Başta motor olmak üzere araçtaki tüm sistemleri, özelleşmiş bilgisayarlar olan elektronik kontrol üniteleri (ECU) yönetmektedir. Kontrol üniteleri sistemleri yönetirken ihtiyaç duydukları bilgileri sensörlerden (algılayıcı-kaptör) alırlar. Örneğin; krank mili konum sensörü, eksantrik mili konum sensörü, sıcaklık sensörü, MAP sensörü, MAF sensörü vb.
Kontrol üniteleri, hafızalarındaki yazılıma (programa) göre sistemleri yönetirler. Kontrol ünitesinin bir sistemi yönetmesi, aktivatörlerle (uygulayıcılarla) gerçekleşir. Uygulayıcılar, bir işi yerine getiren elektronik donanımlardır. Örneğin; enjektörler, bujiler, eksantrik mili zamanlama modülü (VTC modülü), elektrikli gaz kelebeği, turbo kanatçık açısı, cam sileceği, farlar vb.
Motorlu araçlarda onlarca kontrol ünitesi vardır, bu kontrol üniteleri CAN-BUS denilen bir kablo ağıyla birbirine bağlanmış durumdadırlar. CAN-BUS sistemiyle, kontrol üniteleri birbirleriyle haberleşirler ve kendilerine bağlı olan sensörlerinbilgilerini paylaşırlar.
OBD-EOBDsistemiyle birlikte, araçlarda motor arızası meydana geldiğinde, motor arıza lambasının yanması ve bir OBD teşhis soketiyle bağlanılan sistemde arızaların okunması, teşhisi ve silinmesi mümkün hale gelmiş, bu sistemin araçlarda bulunması da zorunlu hale getirilmiştir. Arıza teşhisi (diyagnostik) için üretici firmanın çok kapsamlı diyagnostik test cihazları geliştirilmiştir, bu cihazlarla birlikte araçta çok kapsamlı kontroller, testler ve adaptasyon işlemleri yapılabilmektedir. Bu cihazların dışında piyasada üniversal arıza tespit cihazları da bulunmakta ve ECU hafızasındaki hata kodlarını okuyabilmekte ve silebilmektedir, fakat kapsamlı test-kontrol bu cihazlarla mümkün olmamaktadır.
(Bkz: OBD-EOBD Nedir?) (Bkz: Diyagnostik-Arıza Teşhis Cihazları)
DİYAGNOSTİK TEKNİĞİ UYGULAMA ADIMLARI
1)Aracın arıza teşhis cihazına bağlanması ve araçtaki tüm ECU'lere bağlanılması.2)Arıza hafızasının okunması, geçici arızaların silinmesi, mevcut arıza kodlarının yorumlanması,okunan arıza kodlarının birbirleriyle ilişkilerinin neden-sonuç olarak çözümlenmesi.
3)Arıza kodunun ECU'de hafızaya alındığı anda, sistemdeki tüm verilerin (parametrelerin) kayıt altına alınması ve bu verilerin hata kodunun oluşumundaki etkisinin araştırılması "Freeze Frame Data".
4)Diyagnostik cihazda aktüel parametrelerin okunması ve yorumlanması. Bunlar, o anda araçtaki sensörlerden gönderilen sinyallerin anlık değerleridir.
5)Sensörlerin (algılayıcıların) arıza kontrolleri. (Sensör=algılayıcı=kaptör)
6)Aktivatörlerin bağımsız olarak diyagnostik test cihazıyla çalıştırılarak arıza kontrolünün yapılması. Buna aktör testi de denir. (Aktivatör=uygulayıcı=aktör=ECU kumandasında çalışan elektronik donanımlar)
7) ECU kumandasında çalışan donanımların (aktivatörlerin) adaptasyonu ve tanıtılması.
8) ECU yazılımı güncelleme-programlama.
SİSTEM KONTROLLERİ, ARIZA TEŞHİSİ, HATA OKUMA VE SİLME
Bilgisayarlı diyagnosik test cihazı temel olarak şu işlemleri yapabilmektedir:
*Arıza hafızası okuma ve silme
*Aktüel parametreleri okuma (anlık olarak değişen tüm verileri canlı olarak okuyabilme)
*Araçtaki donanımları bağımsız olarak çalıştırıp kontrol edebilme
*ECU programlama (kontrol ünitesinin yazılımını güncelleme-değiştirme)
*Donanımların adaptasyonunu yapma (örneği; gaz kelebeği, enjektör vb.)
(Bkz: Arıza Teşhisinin Önemi)
ARIZA KODU OKUMA VE SİLME
Test cihazıyla OBD soketi üzerinden araçtaki kontrol ünitelerine (ECU)bağlanıldığında cihaz tüm ECU’leri sıralar. Motor ECU, Konfor ECU, ABS ECU, GÖVDE-BODY ECU, Direksiyon sistemi ECU, Otomatik şanzıman ECU vb. İstenilen kontrol ünitesi seçilerek arıza hafızası okuma butonuyla arızalar görüntülenebilir. Arıza hafızası okunduğunda, daha önce hafızada kayıt edilmiş arızalar bir arıza kodu ve kısa bir açıklama ile görüntülenir, örneğin: P0010: Camshaft Position Actuator Circuit (Bank 1). Burada P0010 jenerik arıza kodudur, yanındaysa kısaca arızanın nerede olduğu (kam mili zamanlayıcı modülü (aktivatörü) yani VTC-VVT-i)) açıklanmıştır.
Test cihazında arıza kodu okunduktan sonra, bu arızanın kalıcı arıza (halen devam eden bir arıza) mı yoksa geçici bir arıza mı olduğunun belirlenmesi için, arıza hafızasını silmek gerekir, bunun için ilgili butona basılır. Modern sistemler, kalıcı arızaları silindikten sonra geri getirir, yani bunu silmenizi engeller, böylece önce bu arıza tamir-değişim yoluyla giderilir, daha sonra silme işlemi gerçekleştirilir. Daha eski sistemlerdeyse, arıza kodu geçici-kalıcı olduğuna bakılmaksızın silinir, daha sonra araç çalıştırılarak arıza kodunun tekrar gelip gelmeyeceğine bakılır. Eğer arıza tekrar geliyorsa, bu kalıcı bir arıza demektir ve onarım gerekmektedir, arıza lambası o anda sönse bile tekrar gelecektir. Eğer arıza kodu tekrar gelmiyor ve arıza lambası tekrar yanmıyorsa, bu geçici bir arızadır ve bir işlem yapmaya gerek yoktur.
Özetle: hata kodu okunur, geçici arıza mı kalıcı arıza mı belirlenir. Kalıcı (devam eden) bir arıza varsa, ilgisi kısımda onarım-değişim yapılır, arıza giderilir ve daha sonra arıza hafızası silinir.
Daha fazla bilgi için: (Bkz: Arıza Kodu Okuma-Yorumlama-Silme)
Daha fazla bilgi için: (Bkz: Arıza Kodu Okuma-Yorumlama-Silme)
PARAMETRE OKUMA (AKTÜEL DEĞERLERİN OKUNMASI)
Diyagnostik cihazın ara programında genellikle “actual values” menüsü olarak adlandırılan bölümde, motor ve araç hakkında o anda sensörler tarafından ölçülen değerler okunabilir ve arıza teşhisinde önemli ölçüde yararlanılabilir. Çok fazla sayıdaki bu değerlere örnek olarak: motor devri, araç hızı, ateşleme avansı, yakıt püskürtme süresi, motor suyu sıcaklığı vb. verilebilir.
DONANIMLARIN BAĞIMSIZ OLARAK ÇALIŞTIRILMASI
Araçta, kontrol ünitelerinin kumandasında çalışan tüm elektrikli donanımlar, diyagostik cihazıyla da bağımsız olarak çalıştırılabilir. Bu çalıştırma testi sayesinde, arıza teşhisi çok kısa sürede ve az işçilikle gerçekleştirilebilir. Arızalı olmasından şüphe edilen bir donanımın durumu, hiç sökmeden kontrol edilebilir. Örneğin; yakıt pompası, yakıt enjektörleri, fan motoru, elektrikli camlar, farlar, EVAP valfi, supap zamanlama modülü (VTC-VVT-i modülü) vb.
ECU YAZILIMI GÜNCELLEME
Üretici firmaların zaman zaman iyileştirme geliştirme amacıyla sistem yazılımlarını güncellemeleri durumunda, yetkin bir sistemle yazılım güncellemesi-değiştirilmesi yapılabilir.
DONANIMLARIN ADAPTASYONU
Yenisiyle değiştirilen elektrikli donanımların bazılarında adaptasyon işlemi zorunludur. Örneğin gaz kelebeği, gaz kelebeği konum sensörü, dizel yakı enjektörü vb. Böylece yeni takılan parçalar, araç ECU sü ile tam uyumlu olarak çalışabilirler.
(Bkz: Tüm Arızalar)
(Bkz: Tüm Sensörler)
Yorumlar
Yorum Gönder