Alternatörde, statör sargılarında üretilen alternatif akımı (AC), doğru akıma (DC) dönüştüren diyotların arızalı olup olmadıkları, seri lamba ile veya avometre (multimetre) ile kontrol edilecektir.
Öncelikle bakınız: Alternatörde Diyot Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?
Diyot arıza kontrolünde, bir adet valeo alternatör ve bir adet bosch marka alternatör kullanılacaktır. Valeo marka alternatör tamamen sökülecek, sargıları kopartılacak ve detaylı olarak elektriksel kontrolleri yapılacaktır. Volkswagen-Audi grubunda kullanılan Bosch marka alternatör ise, alternatör sökülüp parçalanmadan, yani alternatöre hiç bir zarar vermeden kontrol edilecektir.
Valeo alternatörde: regülatör ve fırça takımı, diyot tablası, 3 adet statör sargısı çıkış ucu, 6 adet diyot (3 negatif ve 3 pozitif), gövde, rotor ve statör parçaları bulunur.
Bosch alternatörde: regülatör ve fırça takımı, diyot tablası, 6 adet statör sargısı çıkış ucu, 12 adet diyot (6 negatif ve 6 pozitif), gövde, rotor ve statör parçaları bulunur.
3 sargı ucuna sahip valeo alternatörde; 3 adet pozitif diyot, diyot tablasında bulunur, burada doğrulttuğu elektrik akımını + pozitif olarak B+ çıkış ucundan aküye iletir. 3 adet negatif diyot ise alternatör gövdesinde bulunur, doğrulttuğu elektrik akımını, çıkış ucundan eksi (-) olarak alternatör gövdesine, yani şasiye verir.
Alternatördeki negatif ve pozitif diyotlar ayrı ayrı kontrol edilecek, yapılan işlemler adım adım açıklanacak ve resimli anlatımla gösterilecektir.
Seri lamba, bir akü, 2 adet maşalı kablo ve bir adet lambadan oluşan basit bir devredir. Oto elektrikte en pratik arıza bulma gereçlerinden biridir. Bir elektrik hattından elektrik geçip geçmediğini, bir noktada elektrik akımının olup olmadığını, kopukluk veya iletkenlik olup olmadığını, elektrik akımının yönünü (+ veya -) belirlemeye yarar. Lambanın yanması veya yanmaması, yapılan kontrolün sonucunun kolayca görülmesini sağlar.
(Bkz: Alternatör Nedir? Yapısı-Parçaları-Görevleri)
DİYOTLARIN ELEKTRİKSEL KONTROLLERİ
SERİ LAMBA İLE DİYOT KONTROLÜ
Uygulamanın devamında, daha pratik olarak, alternatöre zarar vermeden, örneğin müşterinin alternatörü kontrol edilirken, aşağıda bosch alternatörde gösterilen, sökmeden yapılan kontroller uygulanır.
Valeo alternatörün sökülerek kontrol edilmesi:
Pozitif Diyotların Seri Lamba İle Kontrolü
Adım 1: Artı (kırmızı) maşayı, pozitif diyotun girişine, yani stator sargısının çıkış ucuna bağlarız; eksi maşayı ise alternatörün B+ Çıkış ucuna bağlarız. DİYOT SAĞLAMSA LAMBA YANAR. LAMBA YANMAZSA DİYOT KOPMUŞTUR. Bu test diğer tüm diyotlar için tekrarlanır.
Bunun anlamı şudur; statörden çıkıp diyota giren + yönlü akımı, pozitif diyotlar GEÇİRİYOR ve alternatör çıkışına veriyor.
Adım 2: Maşalar ters şekilde bağlandığındaysa lamba yanmamalıdır. Lamba yanarsa diyot arızalı demektir.
Bunun anlamı şudur; statörden çıkıp diyota giren – (eksi) yönlü akımı, pozitif diyotlar GEÇİRMİYOR, OLMASI GEREKEN DE BUDUR.
Aşağıda alternatörün diyot tablası sökülmüş olarak görülmektedir. Aynı diyot testine daha yakından bakalım ve testi tekrarlayalım.
Adım 1: Diyot; soldan sağa doğru gelen + pozitif yönlü elektrik akımını geçirir. Devre tamamlanır. LAMBA YANAR.
Adım 2: Şimdi ters yönde akımın geçmediğini kontrol etmek için, maşaların bağlantı noktaları tam tersi şekilde bağlanır. Diyot; sağdan sola doğru gelen + pozitif yönlü elektrik akımını GEÇİRMEZ. Devre TAMAMLANMAZ. LAMBA YANMAZ.
Bosch alternatörün sökülmeden pratik yöntemle kontrol edilmesi.
Bosch Pozitif Diyotların Seri Lamba İle Kontrolü
Adım 1: Artı (kırmızı) maşayı, pozitif diyotun girişine, yani stator sargısının çıkış ucuna bağlarız; eksi maşayı ise alternatörün B+ Çıkış ucuna bağlarız. DİYOT SAĞLAMSA LAMBA YANAR. Bu test diğer tüm diyotlar için tekrarlanır.
LAMBA YANMAZSA DİYOT ARIZALIDIR.
Bunun anlamı şudur; statörden çıkıp diyota giren + yönlü akımı, pozitif diyotlar GEÇİRİYOR ve alternatör çıkışına veriyor. Olması gereken durum budur.
Adım 2: Maşalar ters şekilde bağlandığındaysa lamba yanmamalıdır.
lamba yanarsa diyot arızalı demektir.
Bunun anlamı şudur; statörden çıkıp diyota giren – (eksi) yönlü akımı, pozitif diyotlar GEÇİRMİYOR, OLMASI GEREKEN DE BUDUR.
NEGATİF DİYOTLARIN ELEKTRİKSEL KONTROLLERİ (SERİ LAMBA İLE KONTROL)
Örnekte sökülen valeo alternatörün negatif doğrultma yapan diyotları, alternatör gövdesinde bulunmaktadır. Şimdi negatif diyotların sağlamlık kontrolü yapılacaktır.
Adım 1: Negatif (siyah) maşa, statör çıkışına (diyot girişine) bağlanır. Pozitif (kırmızı) maşa ise, alternatör gövdesine bağlanır. Yani negatif diyotlara negatif elektrik akımı gönderilmiş olur. Böylece negatif elektrik diyotlardan geçerek devreyi tamamlar, lamba yanar. Bu test diğer tüm diyotlar için tekrarlanır.
DİYOT SAĞLAMSA LAMBA YANAR.YANMAZSA DİYOT ARIZALIDIR.
Bunun anlamı şudur; statörden çıkıp diyota giren – (eksi) yönlü akımı, negatif diyotlar GEÇİRİYOR VE ŞASİYE İLETİYOR, OLMASI GEREKEN DE BUDUR.
Adım 2: MAŞALARIN BAĞLANDIĞI NOKTALAR TAM TERSİ YER DEĞİŞTİRİLİR. Artı (kırmızı) maşayı, pozitif diyotun girişine, yani stator sargısının çıkış ucuna bağlarız; eksi maşayı ise alternatörün gövdesine yani şasiye bağlarız.
Gövdede bulunan negatif diyotlar, gelen pozitif yönlü elektrik akımını iletmeyeceğinden, lamba yanmayacaktır.
Şimdi aynı testi diyot tablası söküldükten sonra, gövdede bulunan diyotlarla direkt olarak tekrar yapalım.
Adım 1:
Adım 2:
Bosch alternatörün sökülmeden pratik yöntemle kontrol edilmesi.
Bosch Negatif Diyotların Seri Lamba İle Kontrolü
Bosch Negatif Diyotların Seri Lamba İle Kontrolü
Adım 1: Eksi uçlu maşa, stator çıkışına (diyot girişine) bağlanır. Artı uçlu kırmızı maşa ise alternatrör gövdesine tutulur. Negatif diyotlar eksi yönlü elektrik akımını geçirdiklerinden ve diyotun girişine de eksi yönlü akım verildiğinden, akım geçecektir, devre tamamlanacaktır ve lamba yanacaktır. Lamba yanmazsa diyot arızalı demektir. Bu test diğer tüm diyotlar için tekrarlanır.
Adım 2: Maşaların bağlandığı noktalar tam tersi yer değiştirilir.
Artı (kırmızı) maşayı, pozitif diyotun girişine, yani stator sargısının çıkış ucuna bağlarız; eksi maşayı ise alternatörün gövdesine yani şasiye bağlarız.
Gövdede bulunan negatif diyotlar, gelen pozitif yönlü elektrik akımını iletmeyeceğinden, lamba yanmayacaktır.
Bunun anlamı şudur; statörden çıkıp negatif diyota giren + (artı) yönlü akımı, negatif diyotlar GEÇİRMİYOR VE ŞASİYE İLETMİYOR, OLMASI GEREKEN DE BUDUR. DİYOT SAĞLAM
DİYOTLARIN ELEKTRİKSEL KONTROLLERİ
MULTİMETRE (AVOMETRE) İLE DİYOT KONTROLÜ
Diyotların sağlam olup olmadığını anlamanın diğer bir yolu ise, diyotları multimetre (avometre) ile kontrol etmektir.
Diyotların sağlamlık kontrolü iki şekilde yapılabilir:
1) Diyotların dirençleri ölçülerek
2) Multimetrenin diyot test modu kullanılarak.
Burada multimetrenin diyot test konumu kullanılarak diyotların pratik bir şekilde nasıl kontrol edileceği anlatılmıştır.
Diyotların sağlamlık kontrolü iki şekilde yapılabilir:
1) Diyotların dirençleri ölçülerek
2) Multimetrenin diyot test modu kullanılarak.
Burada multimetrenin diyot test konumu kullanılarak diyotların pratik bir şekilde nasıl kontrol edileceği anlatılmıştır.
Multimetrenin komütatörü diyot işareti olan; diyot test konumuna getirilir.
Bu konumdayken multimetre (avometre), diyota bir sinyal gerilimi (voltajı) gönderir.
Diyot kopuk değilse ve sağlamsa, multimetrenin ekranında küçük bir voltaj gerilimi okunur, bu voltaj değeri diyotın eşik gerilim değeridir. Bu değer genellikle 0,4 volt - 0,5 volt civarında olmaktadır. Diyot kopmuşsa, ekranda açık devre (kopuk devre) işareti "l" görünecektir.
Diyot kopuk değilse ve sağlamsa, multimetrenin ekranında küçük bir voltaj gerilimi okunur, bu voltaj değeri diyotın eşik gerilim değeridir. Bu değer genellikle 0,4 volt - 0,5 volt civarında olmaktadır. Diyot kopmuşsa, ekranda açık devre (kopuk devre) işareti "l" görünecektir.
Adım 1:
1) Multimetrenin artı +(kırmızı) ucu; pozitif diyotun giriş ucuna tutulur.
2) Multimetrenin eksi (siyah) ucu; pozitif diyotun çıkışının bağlı olduğu, gövdeden yalıtılmış diyot tablasına tutulur.
3) Sonuç: multimetre ekranında diyotun eşik gerilim değeri okunmalıdır. Bu değer 0,4 - 0,5 volt civarındadır. Bu; pozitif diyotun, pozitif yönlü elektrik akımını geçirdiğini gösterir.
aksi halde, yani değer göstermediği (açık devre) durumunda, diyot arızalıdır.
Adım 2:
1) MULTİMETRENİN PROB UÇLARI TERS BAĞLANIR. BU DURUMDA DEĞER GÖSTERMEMELİDİR.
2) multimetrenin eksi (siyah) ucu pozitif diyotun giriş ucuna tutulur.
3) multimetrenin artı +(kırmızı) ucu; pozitif diyotun çıkışının bağlı olduğu, gövdeden yalıtılmış diyot tablasına tutulur.
4) sonuç: multimetre ekranında sonsuz değer işareti (açık devre) "l" görülmelidir. Bunun anlamı şudur; pozitif diyotun, negatif (-)yönlü elektrik akımını geçirmediğini gösterir. Olması gereken de budur. Burada yapılan şey; diyotun anot (+) ucuna negatif akım vermektir, diyot bu şekildeki bağlantıda akımı geçirmeyecektir.
Aksi halde, yani ekranda değer okunsaydı, diyotun kısa devre olduğu anlaşılacaktı.
Adım 1:
1) multimetrenin eksi (siyah) ucu; negatif diyotun giriş ucuna tutulur.
2) multimetrenin artı +(kırmızı) ucu; negatif diyotun çıkışının bağlı olduğu, alternatör gövdesine (şasiye) tutulur.
3) sonuç: multimetre ekranında diyotun eşik gerilim değeri okunmalıdır. Bu değer 0,4 - 0,5 volt civarındadır. aksi halde yani voltaj değeri göstermiyorsa diyot arızalıdır. Açık devre sonsuz değer gösteriyorsa, kopukluk var demektir.
MULTİMETRENİN PROB UÇLARI TERS BAĞLANIR. DEĞER GÖSTERMEMELİDİR.
1) multimetrenin artı +(kırmızı) ucu; negatif diyotun giriş ucuna tutulur.
2) multimetrenin eksi (siyah) ucu; negatif diyotun çıkışının bağlı olduğu, alternatör gövdesine (şasiye) tutulur.
3) sonuç: multimetre uçları ters bağlandığı için, ekranda voltaj değeri göstermemeli (sonsuz değer göstermeli), çünkü negatif yönlü çalışan diyotun girişine pozitif akım verilmiştir. Ters bağlandığında voltaj değeri gösterseydi, diyot arızalı demektir.
Ana konu için (Bkz: Şarj Sistemi ve Alternatör)
Yorumlar
Yorum Gönder