Mazot-Motorin Nedir? Setan Sayısı Anlamı Nedir?

Motorin Nedir?

Motorin-mazot; hidrojen (H) ve karbondan (C)  oluşan bir hidrokarbon (HC) yakıttır. Dizel motorlu araçlarda yakıt olarak motorin kullanılır. Benzinden daha zor tutuşur, daha yüksek kaynama noktasına sahiptir ve buharlaşma eğilimi çok daha düşüktür.  Mazotun kimyasal formülü genel ifade için  C₁₂H₂₃  olarak ifade edilirken, farklı karbon ve hidrojen sayılarına sahip mazotlar  C₁₀H₂₀ ila C₁₅H₂₈  şeklindeki kimyasal formül aralığında bulunabilir.

(Bakınız: Dizel Motor ve Dizel Araçlar)

Motorin Benzin Farkı Nelerdir?  (Mazot Benzin Farkı)

Mazotun (motorin) molekül zinciri uzundur, benzinin ise molekül zinciri kısadır. Bu sebeple; Mazot, benzin gibi kolayca tutuşmaz. Benzinin yanması için küçücük bir kıvılcım yeterlidir (özellikle benzin buharı sebebiyle). Sıvı haldeki oda sıcaklığında bulunan mazot ise kibritle tutuşmaz. Mazotun tutuşması için yüksek sıcaklık ve/veya basınç gereklidir. Mazotun tutuşma sıcaklığı 400 ^oC’dir.

Mazot, benzinden daha yoğundur, bir litre mazot, bir litre benzinden daha ağır gelir. Bununla beraber mazot, sudan daha az yoğundur, yani sudan daha hafiftir. Bu nedenle mazot ve su karışımında su her zaman dibe çöker (Mazot filtrelerindeki gibi).

Mazotun rafineri işlemleri daha kolaydır, fiyatı daha ucuzdur. Bu sebeplerle mazotla çalışan dizel araçların yakıt tüketimi, benzinli araçlardan daha düşüktür.

Setan Sayısı Nedir? 

Mazot daha yüksek sıcaklık ve basınçta tutuştuğu için dizel motorların sıkıştırma oranı daha fazladır. Mazotun kalitesini Setan sayısı belirler. Setan sayısı mazotun kendiliğinden tutuşmaya olan yatkınlığını belirtir. 

Setan Sayısı Nasıl Ölçülür

Mazotun içerisinde bulunan alfa-metilnaftelen bileşeninin oransal olarak ifadesi, setan sayısını verir. 

Setan Sayısı Ne Demektir ? Anlamı Nedir?

Setan sayısı yükseldikçe mazotun kendiliğinden tutuşma eğilimi artar, yani sıkıştırma zamanında çabuk (önce) tutuşarak vuruntulu çalışmaya neden olur. Setan sayısı azaldıkça mazotun kendiliğinden tutuşma eğilimi azalır. Dizel motorlarda mazotun setan sayısının yüksek olması (70-80) veya çok düşük olması (10-20) istenmez, sıkıştırma sonunda en ideal zamanda vuruntusuz yanma için mazotun setan sayısı yaklaşık 50 olarak üretilmektedir. Araç üreticisinin önerdiği özellikteki mazotun kullanılması çok önemlidir, aksi halde motorun büyük zarar görmesi söz konusu olabilir.

Mazotun Isıtılması

Mazot çok soğuk havalarda kristalleşebilmektedir, bu durumda filtre, enjektörler ve pompa tıkanır. Araç çalışmaz. Bunu önlemek için mazotun donma sıcaklığını düşüren katkı maddeleri kullanılır. Ayrıca, mazotun donmasını engellemek ve ısıtmak için genellikle mazot filtresine bir ısıtıcı rezistans konur, çok düşük sıcaklıklarda mazot buradan akarken ısıtırılır. Bunun dışında, dizel yakıt sisteminde geri dönüş hattındaki mazotun sıcak olmasından yararlanılarak, geri dönüş hattı mazot filtresinden geçirilerek, gene mazotun ısınması ve donmanın önlenmesi sağlanır.

Mazotun Soğutulması

Mazotun ısıtılmasının dışında, bazı durumlarda soğutulması da gereklidir. Bazı araçlarda mazotun aşırı ısınmasını önlemek amacıyla, aracın alt kısmına yerleştirilmiş mazot soğutucusu (kanatçıklı petek) bulunur. Çarpan havanın etkisiyle mazot soğutulur.

Mazotta Bulunan Kükürt (S) Oranı ve Kükürtün Motora Etkileri

Mazotun içerisinde kükürt (S) bulunur ve motorda yanma sırasında oksijenle reaksiyona girerek kükürt dioksite (SO₂) dönüşür. Egzozdan atılan kükürt dioksit insan sağlığına zararlıdır. Kükürt’e (S) bazı kaynaklarda sülfür de denmektedir. (Kükürtdioksit=sülfürdioksit)

Bu sebeple mazotun içerisindeki kükürt oranının düşük olması gerekir. Ayrıca kükürt oranının düşürülmesi, egzozdan çıkan partikül oranını azaltıcı bir etki gösterir. Mazotta yüksek oranda kükürt bulunması, partikül filtresinin tıkanmasına ve katalitik konvertörün arızalanmasına neden olur. Mazottaki sülfür (kükürt) oranı çoğu ülkede 10 ppm olarak sınırlandırılmuştır.

(ppm: parts per million, milyonda bir parçacık)

Kırsal Motorin Nedir?

Eski tip dizel motorlar için uygun olan, kükürt oranı yüksek motorin çeşididir. Yeni nesil dizel yakıt sistemi kullanılan araçlara konulamaz. Satıldığı zamanlarda fiyatı eurodizel’den ucuzdu. Günümüzde ise satışı tamamen yasaklanmıştır. Artık ultra düşük kükürtlü veya kükürtsüz motorin satışı yapılmaktadır.

Mazot ve Biyodizelin Karışımı

Hem çevresel baskılar hem de mazotun daha iyi yağlama yapabilmesini sağlayan biyodizel, üretimde katkı maddesi olarak %5 oranında mazota karıştırılır. Biyodizel, bitkisel veya hayvansal yağların metanol (alkol) ile karıştırılarak reaksiyona sokulmasından elde edilir.